ਰੂਹਾਨੀ ਗਿਆਨ - 2 continued
ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੀ ਮਿਹਰ ਦਾ ਪਾਤਰ ਰਾਜਾ “ਇਕ ਉੱਤਮ ਅਧਿਕਾਰੀ” ਸੀ ਇਕ ਦਮ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਚਰਨਾਂ ਤੇ ਢਹਿ ਪਿਆ, ਉਸ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਸੁੱਧ ਬੁੱਧ ਹੀ ਨਾ ਰਹੀ, ਉਸ ਦੇ ਅੰਦਰ ਰੂਹਾਨੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਹੋ ਗਿਆ।
ਕੁਝ ਦੇਰ ਬਾਅਦ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਉਠਾਇਆ ਅਤੇ ਕਿਹਾ: “ਜਾਓ ਜਾ ਕੇ ਰਾਜ ਕਰੋ।”
“ਪਹਿਲਾਂ ਤੂੰ “ਮੇਰਾ ਰਾਜ, ਮੇਰਾ ਮਹੱਲ, ਮੇਰੀ ਫ਼ੌਜ, ਮੇਰੇ ਖ਼ਜਾਨੇ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਨਾਲ ਰਾਜ ਕਰਦਾ ਸੀ। ਹੁਣ ਤੂੰ ਆਪਣੀ “ਮੈਂ” ਨੂੰ ਅਰਪਨ ਕਰ ਚੁੱਕਾ ਹੈ, “ਮੈਂ ਮੇਰੀ” ਦੇ ਬੰਧਨ ਕੱਟੇ ਗਏ ਹਨ, ਹੁਣ ਕੋਈ ਚੀਜ਼ ਤੇਰੀ ਆਪਣੀ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਹੁਣ ਗੁਰੂ ਅਤੇ ਰੱਬ ਦੀ ਅਮਾਨਤ ਸਮਝ ਕੇ ਰਾਜ ਕਰੋ। ਸਭ ਕੁਝ ਉਸ ਮਾਲਕ ਪ੍ਰਭੂ ਦਾ ਹੈ, ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਪਵਿੱਤਰ ਭਾਵਨਾ ਨਾਲ ਰਾਜ ਭਾਗ ਦੀ ਦੇਖ ਭਾਲ ਕਰੋ। “ਮੈਂ - ਮੇਰੀ” ਕੇਵਲ ਆਤਮਕ ਤਰੱਕੀ ਵਿੱਚ ਰੁਕਾਵਟ ਪਾਉਂਦੀ ਹੈ।
ਇਸ ਝੂਠੀ “ਮੈਂ” - ਹਉਂਮੈ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਸਾਰੇ ਸੰਸਾਰੀ ਰਿਸ਼ਤੇ ਬੰਧਨਕਾਰੀ ਹਨ, ਹੁਣ ਤੁਸੀਂ ਇਸ “ਮੈਂ - ਮੇਰੀ” ਤੋਂ ਮੁੱਕਤ ਹੋ ਗਏ ਹੋ।”
ਆਪਣੇ ਸੁਭਾਅ ਕੀ ਸਰਲਤਾ ਅਨੁਸਾਰ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਨੇ ਰਾਜੇ ਨੂੰ ਸੰਸਾਰਕ ਕਾਰ-ਵਿਹਾਰ ਕਰਦਿਆਂ ਨਿਰਲੇਪ ਰਹਿਣ, ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਨਿਰਮੋਹ ਰਹਿਣ ਅਤੇ ਸਾਰੇ ਸੰਸਾਰਕ ਬੰਧਨਾਂ ਤੋਂ ਨਿਰਲੇਪ ਰਹਿਣ ਬਾਰੇ ਉਪਦੇਸ਼ ਦਿੱਤਾ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੀ ਸ਼ਰਨ ਵਿੱਚ “ਮੈ” ਨਾਲ ਪੈਦਾ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਸਾਰੇ ਝਗੜੇ-ਝੇੜੇ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਜੀਵਨ-ਮਾਰਗ ਇਸ ਤੋਂ ਰਹਿਤ-ਸਾਵਾਂ, ਪੱਧਰਾ ਅਤੇ ਸਰਲ ਲੱਗਣ ਲਗ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਮਨੁੱਖ ਉਸ ਪਰਵਰਦਿਗਾਰ ਦਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਆਤਮਕ ਤੌਰ ਤੇ ਜਾਗ੍ਰਤ ਵਿਅਕਤੀ ਦਾ ਜੀਵਨ ਸੁੱਖਦਾਇਕ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਰਾਜੇ ਨੂੰ ਇਸ “ਮੈਂ” ਤੋਂ ਛੁਟਕਾਰਾ ਕਰਾਉਂਦਿਆਂ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ ਉਸ ਦੇ ਸਾਰੇ ਬੰਧਨ ਕੱਟ ਦਿੱਤੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਮਨੁੱਖ ਆਵਾਗੌਣ ਦੇ ਚੱਕਰ ਵਿੱਚ ਪੈਂਦਾ ਹੈ।
ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਆਪਣੀ ਹਉਂਮੈ ਤਿਆਗ ਕੇ ਸਤਿਗੁਰੂ ਜੀ ਦੀ ਪਵਿੱਤਰ ਸਰਨ ਵਿੱਚ ਜਾਂਦੇ ਹਾਂ ਤਾ ਧਰਮਰਾਜ ਦੁਆਰਾ ਲਿਖਿਆ ਸਾਡਾ ਲੇਖਾ ਪਾੜ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸਾਡੇ ਪੂਰਬਲੇ ਪਾਪਾਂ ਦੀ ਮੈਲ ਲਹਿ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਸਤਿਗੁਰਾਂ ਦੀ ਮਿਹਰ ਨਾਲ ਸਾਡੀ ਅੰਤਰ-ਆਤਮਾ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਅਸੀ ਨਵੇਂ ਨਰੋਏ ਬਣ ਜਾਂਦੇ ਹਾਂ, ਨਵੇਂ ਜੀਵਨ ਦਾ ਆਰੰਭ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਰੂਪੀ ਮਹਾਨ ਜੋਤ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਵੱਲ ਮੁੱਖ ਰੱਖਣ ਨਾਲ ਪਿਛਲੇ ਜਨਮਾਂ ਦਾ ਹਨੇਰਾ ਆਪ ਦੀ ਹੋਂਦ ਪਰਛਾਵੇਂ ਵਾਂਗ ਅਲੋਪ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੀ ਮਿਹਰ ਦੇ ਪਾਤਰ ਬਣੇ ਰਾਜੇ ਨੂੰ ਨਾਮ, ਰੂਪ, ਦੌਲਤ “ਮੈਂ” ਦੇ ਝੂੱਠੇ ਰੂਪ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਦੀ ਹੋਂਦ ਬਾਰੇ ਗਿਆਨ ਹੋ ਗਿਆ।
ਸਾਰੇ ਕਰਮਾਂ ਦੇ ਕਰਤਾ “ਮੈਂ” ਦਾ ਸਤਿਗੁਰੂ ਦੇ ਪਵਿੱਤਰ ਚਰਨਾ ਵਿੱਚ ਤਿਆਗ ਕਰਨ ਨਾਲ ਇਸਦੀ ਹੋਂਦ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਫਿਰ ਇਹ ਬੰਧਨਕਾਰੀ ਨਹੀਂ ਰਹਿੰਦੀ। ਜੀਵ “ਮੈਂ” ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ “ਮੈਂ” ਹੀ ਹੈ ਜੋ ਸਾਨੂੰ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਬੰਧਨਾ ਵਿੱਚ ਬੰਨਦੀ ਹੈ। ਜਦੋਂ “ਮੈਂ” ਖਤਮ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਪੂਰਬਲੇ ਕਰਮਾਂ ਦਾ ਫਲ ਨਹੀ ਭੋਗਣਾ ਪੈਂਦਾ, ਜੀਵ ਮੁਕਤ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਨੌਵੇਂ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਜੀ ਦਾ ਫੁਰਮਾਨ ਹੈ :-
ਜੀਵਨ-ਮੁਕਤ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਤੁੱਛ ਜਾਣਦਾ ਹੈ। ਉਹ “˝ ਸਤਿਨਾਮ ਕਰਤਾ ਪੁਰਖੁ” ਨੂੰ ਹੀ ਨਿਰੋਲ ਕਰਤਾ ਅਰਥਾਤ ਸਿਰਜਣਹਾਰ ਸਮਝਦਾ ਹੈ ਤੇ ਹਉਮੈਂ ਤੋਂ ਰਹਿਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਉਹ ਕਰਮਾਂ ਦੇ ਚੱਕਰ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਪੈਂਦਾ। ਉਹ ਪੂਰਨ ਮੁਕਤ ਹੈ, ਜਿਸਨੇ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਮੁਕਤੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਲਈ ਹੈ, ਉਹ ਜੀਵਨ ਮੁਕਤ ਹੈ।
ਜੀਵਨ ਮੁੱਕਤੀ ਦੀ ਅਵਸਥਾ ਵਿੱਚ ਮਨੁੱਖ ਆਪਣੇ ਹੱਥ ਵੱਸ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਸਮਝਦਾ। ਉਹ ਕੇਵਲ ਰਬ ਨੂੰ ਹੀ ਕਰਤਾ ਮੰਨਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਵਿੱਚ ਕੋਈ “ਮੈਂ” ਨਹੀਂ, ਕੋਈ ਮੇਰੀ ਨਹੀਂ। ਉਸ ਦੇ ਹਿਰਦੇ ਵਿੱਚ “ਤੂੰ” ਹੀ “ਤੂੰ” ਅਤੇ ਸਭ ਕੁਝ ਤੇਰਾ, “ਤੂੰ” ਹੀ ਕਰਨ ਕਰਾਵਨਹਾਰ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਬਣੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ।
ਜੀਵਨ ਮੁਕਤ ਮੌਤ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾ ਹੀ ਮਰ ਚੁੱਕਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂ ਜੋ ਉਸ ਨੇ “ਮੈਂ” ਅਰਥਾਤ “ਖੁਦੀ” ਨੂੰ ਮਾਰ ਲਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਦੀ ਵੱਖਰੀ ਹੋਂਦ ਤੇ ਪਛਾਣ ਮਰ ਚੁੱਕੀ ਹੁੰੰਦੀ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਸੋਚ ਤੇ ਕਾਬੂ ਪਾ ਲਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ “ਮੈਂ-ਮੇਰੀ” ਦੀ ਮੌਤ ਹੈ।
ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੇ ਹਰੇਕ ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਬਹੁਤ ਸਰਲ, ਸਿੱਧਾ ਅਤੇ ਸੀਨੇ ਖੁੱਭਣ ਵਾਲਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਨਿਮਰਤਾ ਦੇ ਪੁੰਜ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੇ ਹਰ ਬੋਲ ਹਰ ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਅਸਚਰਜ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪੈਂਦਾ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦਾ, ਹਉਂਮੈ-ਵੱਡੀ ਦੁਸ਼ਮਣ ਅਤੇ ਕੁੱਲ ਮਨੁੱਖਤਾ ਦੇ ਦੀਰਘ ਰੋਗ ਉਪਰ ਅਸਰ ਪੈਂਦਾ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਹਜ਼ੂਰੀ ਵਿੱਚ ਵੱਡੇ ਵੱਡੇ ਸਿੱਧਾਂ, ਪੀਰਾਂ ਅਤੇ ਫ਼ਕੀਰਾਂ ਦੀ ਹਉਂਮੈ ਦਾ ਬੀਜ਼ ਨਾਸ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਉਹ ਪਰਮ ਸਤਿ ਦੇ ਡੂੰਘੇ ਅਰਥਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਦੇ ਯੋਗ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਸਨ।