ਰੂਹਾਨੀ ਗਿਆਨ

ਇਕ ਵਾਰ ਬਾਬਾ ਨੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ ਸੰਗਤ ਨੂੰ ਭਗਤ ਸਧਨਾ ਜੀ ਦੇ ਅਮੋਲਕ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੇ ਗਿਆਨ ਦੀ ਰੌਸ਼ਨੀ ਦਾ ਵਿਖਿਆਨ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ :

ਭਗਤ ਸਧਨਾ ਜੀ ਕੋਲ ਬਹੁ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਮੁਸਲਮਾਨ ਅਤੇ ਹਿੰਦੂ ਸੇਵਕ ਆਉਣ ਲੱਗ ਪਏ ਸਨ। ਉਹ ਪਰਮਾਤਮਾ ਦੇ ਇਕ ਹੋਣ ਦਾ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖੀ ਏਕਤਾ ਉਪਰ ਜ਼ੋਰ ਦਿੰਦੇ ਸਨ। ਉਹ ਅੱਲਾ ਅਤੇ ਰਾਮ ਦੋਨਾਂ ਦੇ ਨਾਂ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਦਿੰਦੇ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਹੋਈ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਾਜ਼ੀਆਂ ਨੇ ੋਤਵਾ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਜਾਂ ਮੁਸਲਮਾਨ ਬਣ ਜਾ, ਜਾਂ ਫਿਰ ਮੌਤ ਕਬੂਲ ਕਰੋ। ਆਪਣਾ ਧਰਮ ਨਾ ਛੱਡਣ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਜਿਉਂਦਿਆਂ ਹੀ ਇੱਟਾਂ ਵਿੱਚ ਚਿਣਵਾ ਦੇਣ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਦਿੱਤੀ ਗਈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਸਲਾਮ ਧਰਮ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਕਬੂਲਿਆ ਅਤੇ ਜਿਉਂਦਿਆਂ ਇੱਟਾਂ ਵਿੱਚ ਚਿਣਿਆ ਜਾਣਾ ਮੰਨ ਲਿਆ।

ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਬੇਹੱਦ ਤਸੀਹੇ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਅਤੇ ਇੱਟਾਂ ਵਿੱਚ ਚਿਣਨਾਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਇਸਦੇ ਨਾਲ ਸ਼ਰੀਰਕ ਕਸ਼ਟ ਆਰੰਭ ਹੋ ਗਏ। ਦੀਵਾਰ ਨੂੰ ਚਿਣਨ ਦਾ ਕੰਮ ਆਰੰਭ ਹੋ ਗਿਆ। ਜਿਉਂ-ਜਿਉਂ ਦੀਵਾਰ ਵੱਧਦੀ ਜਾ ਰਹੀ ਸੀ ਭਗਤ ਸਧਨਾ ਜੀ ਦਾ ਕਸ਼ਟ ਵੀ ਵੱਧਦਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਇਹ ਕਸ਼ਟ ਜਦੋਂ ਸਹਿਣਸ਼ੀਲਤਾ ਦੀ ਸੀਮਾਂ ਪਾਰ ਕਰ ਗਿਆ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪਰਮਾਤਮਾ ਦੇ ਅੱਗੇ ਫਰਿਆਦ ਕਰਨੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ। ਜਿਉਂ-ਜਿਉਂ ਇੱਟਾਂ ਦੀ ਚਿਣਾਈ ਵਧਦੀ ਜਾ ਰਹੀ ਸੀ ਉਨੀ ਹੀ ਤੀਬ੍ਰਤਾ ਨਾਲ ਭਗਤ ਸਧਨਾ ਜੀ ਦੀ ਪਰਮਾਤਮਾ ਕੋਲੋਂ ਦਇਆ, ਮਿਹਰ ਰੂਪੀ ਭੀਖ ਦੀ ਮੰਗ ਤੀਬਰ ਹੋ ਰਹੀ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਦਰਦ ਭਰੇ ਦਿਲ ਨਾਲ ਪਰਮਾਤਮਾ ਅੱਗੇ ਜੋ ਪ੍ਰਾਥਨਾ ਕੀਤੀ ਉਹ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚ ਉੱਪਰ ਦਿੱਤੇ ਹੋਏ ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਦਰਜ਼ ਹੈ।

ਭਗਤ ਜੀ ਪਰਮਾਤਮਾ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਲੈਣ ਲਈ ਦਰਦ ਭਰੀ ਬੇਨਤੀ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਉੱਤੇ ਰਹਿਮ ਲਈ ਕਈ ਦਲੀਲਾਂ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਰਾਜ ਕੁਮਾਰੀ ਦੀ ਉਹ ਗੱਲ ਦੁਹਰਾਈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਚਤਰਭੁਜ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਰਚਾਉਂਣ ਲਈ ਨਿਸ਼ਚਾ ਕਰ ਲਿਆ ਸੀ।

ਇਕ ਧੋਖੇਬਾਜ਼ ਆਦਮੀ ਚਤਰਭੁਜ (ਵਿਸ਼ਨੂੰ) ਦਾ ਭੇਖ ਧਾਰਨ ਕਰਕੇ ਮਹੱਲ ਅੰਦਰ ਉਤਰਿਆ ਅਤੇ ਰਾਜ ਕੁਮਾਰੀ ਦਾ ਉਸ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਜਦੋਂ ਉਸ ਰਾਜ ਉੱਤੇ ਇਕ ਵਾਰੀ ਹਮਲਾ ਹੋਣ ਲੱਗਾ ਤਾਂ ਉਸ ਢੋਂਗੀ ਚਤਰਭੁਜ ਨੇ ਆਤਮ ਹੱਤਿਆ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀ ਤਾਂ ਉਸੇ ਵੇਲੇ ਹੀ ਅਸਲੀ ਵਿਸ਼ਨੂੰ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋ ਗਏ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਬਚਾ ਲਿਆ ਅਤੇ ਯੁੱਧ ਵਿੱਚ ਉਸਦੀ ਮਦਦ ਕੀਤੀ। ਕਿਉਂਕਿ ਪਰਮਾਤਮਾ ਤਾਂ ਭੇਖੀਆਂ ਦੀ ਵੀ ਮਦਦ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਅਜਿਹਾ ਕਰਕੇ ਉਹ ਆਪਣੇ ਨਾਮ ਅਤੇ ਭੇਖ ਨੂੰ ਬਚਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਹੇ ! ਪਰਮਾਤਮਾ ਤੂੰ ਤਾਂ ਭੇਖੀਆਂ ਦੀ ਵੀ ਮਦਦ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਅਜਿਹਾ ਕਰਕੇ ਤੂੰ ਆਪਣੇ ਭੇਖ ਨੂੰ ਬਚਾ ਲਿਆ ਹੈ। ਭਗਤ ਜੀ ਦੀ ਅੰਤਰ-ਆਤਮਾ ਵਿੱਚੋਂ ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਇਹ ਦਰਦਭਰੀ ਪੁਕਾਰ ਨਿਕਲੀ ਤਾਂ ਇਕ ਅਕਾਸ਼ਵਾਣੀ ਹੋਈ :- ਭਗਤ ਜੀ, ਸਭ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਕਰਮਾਂ ਦਾ ਫਲ ਭੋਗਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਭਗਤ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਤੇ ਇਸ ਵੰਗਾਰ ਨੂੰ ਦਲੇਰੀ ਨਾਲ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰੋ। ਭਗਤ ਜੀ ਨੇ ਜਲਦੀ ਨਾਲ ਇਕ ਹੋਰ ਦਲੀਲ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੀ। ਸਿਰੋ ਆਪਣੀ ਪ੍ਰਾਥਨਾ ਨੂੰ ਸਹੀ ਸਿੱਧ ਕਰਨ ਲਈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਤੇਰੀ ਸ਼ਰਨਾਗਤੀ ਦਾ ਕੀ ਲਾਭ ਜੇ ਉਹ ਕਰਮਾਂ ਦਾ ਚੱਕਰ ਖਤਮ ਨਹੀਂ ਕਰਦੀ। ਇਕ ਸ਼ੇਰ ਦੀ ਸ਼ਰਨ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਨਾਲ, ਕੀ ਗਿੱਦੜ ਮੈਨੂੰ ਖਾਣ ਦਾ ਹੌਂਸਲਾ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ ?

ਤਾਂ ਪਰਮਾਤਮਾ ਵੱਲੋਂ ਇਕ ਹੋਰ ਆਕਾਸ਼ਵਾਣੀ ਹੋਈ :

ਇੱਟਾਂ ਦੀ ਉਸਾਰੀ ਲਗਾਤਾਰ ਵੱਧਦੀ ਜਾ ਰਹੀ ਸੀ ਅਤੇ ਸਧਨਾ ਜੀ ਦਾ ਕਸ਼ਟ ਬਰਦਾਸ਼ਤ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਹੋ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਇਸ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਕ ਹੋਰ ਦਲੀਲ ਦਿੱਤੀ ਕਿ ਪੰਛੀ ਚਾਤ੍ਰਿਕ ਇਕ ਸਵਾਂਤੀ ਬੂੰਦ ਲਈ ਤਰਸਦਾ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸਨੂੰ ਸਵਾਂਤ ਦਾ ਸਮੁੰਦਰ ਵੀ ਮਿਲ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਉਸਨੂੰ ਉਸਦਾ ਕੀ ਲਾਭ ਹੋਵੇਗਾ।

ਫਿਰ ਇਕ ਇਲਾਹੀ ਆਵਾਜ਼ ਸੁਣਾਈ ਦਿੱਤੀ :

ਜਦੋਂ ਇੱਟਾਂ ਦੀ ਉਚਾਈ ਨੱਕ ਤਕ ਪਹੁੰਚ ਗਈ ਤਾਂ ਬੇਆਸ ਭਗਤ ਜੀ ਨੇ ਆਪਣੀ ਸਹਾਇਤਾ ਲਈ ਇਕ ਵਾਰੀ ਪੂਰੇ ਜ਼ੋਰ ਨਾਲ ਬੇਨਤੀ ਕੀਤੀ:

ਭਗਤ ਸਧਨਾ ਜੀ ਨੇ ਅਚਾਨਕ ਅਨੁਭਵ ਕੀਤਾ ਕਿ ਆਪਣੇ ਬਚਾਉ ਲਈ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੀਆਂ ਦਲੀਲਾਂ ਫਜ਼ੂਲ ਹਨ। ਆਖਿਰ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਇਕ ਨਿਮਰਤਾ ਭਰੀ ਪੁਕਾਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਰੂਹ ਵਿੱਚੋਂ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਉੱਠੀ:-

ਭਗਤ ਜੀ ਨੇ ਆਪਣੀ ਸੋਚ, ਆਪਣੀ ਬੁੱਧੀ ਅਤੇ ਸਭ ਦਲੀਲਾਂ ਛੱਡ ਦਿੱਤੀਆਂ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਆਤਮਾ ਵਿੱਚੋਂ ਨਿਕਲੀ ਨਿਮਰਤਾ ਭਰੀ ਪੁਕਾਰ ਤੇ ਫਰਿਆਦ ਦੇ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ “ਮੈਂ” ਪ੍ਰਭੂ ਚਰਨਾਂ ਵੱਲ ਵਹਿ ਗਈ। “ਮੈਂ” ਨਿਕਲਦੇ ਹੀ ਇੱਟਾਂ ਫਟੀਆਂ ਤੇ ਤਸੀਹੇ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਜ਼ਾਲਮਾਂ ਨੂੰ ਜਾ ਲਗੀਆਂ।

ਇਸ ਅਣਹੋਣੇ ਅਤੇ ਹੈਰਾਨੀਜਨਕ ਕਰਤਵ ਨਾਲ ਸਾਰੇ ਵਿਰੋਧੀ ਭਗਤ ਜੀ ਦੇ ਚਰਨਾਂ ਵਿੱਚ ਡਿੱਗ ਪਏ ਅਤੇ ਸਾਰੇ ਪਾਸੇ ਭਗਤ ਜੀ ਦੀ ਜੈ ਜੈਕਾਰ ਹੋਣ ਲੱਗੀ।

ਬਾਬਾ ਨੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ ਨੇ ਫੁਰਮਾਇਆ ਕਿ ਸਿੱਖ ਸਤਿਗੁਰੂ ਅੱਗੇ ਦਲੀਲਾਂ ਪੇਸ਼ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ। ਸਿੱਖ ਸਤਿਗੁਰੂ ਨੂੰ ਪਿਛਲੇ ਪੂਰਨੇ ਯਾਦ ਨਹੀਂ ਕਰਾਉਂਦਾ। ਸਿੱਖ ਇਕ ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਮੁੱਠ ਹੈ। ਸਿੱਖ ਨਿਮਾਣਾ, ਨਿਤਾਣਾ, ਨਿਓਟਾ ਅਤੇ ਨਿਆਸਰਾ ਬਣਕੇ ਗੁਰੂ ਸ਼ਰਨ ਵਿੱਚ ਡਿਗਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਆਪਣੀ ਭਗਤੀ ਤੇ ਸੇਵਾ ਦਾ ਫਲ ਨਹੀਂ ਮੰਗਦਾ। ਸਿਰੋ ਬਖਸ਼ਿਸ਼ ਹੀ ਮੰਗਦਾ ਹੈ।

ਇਕ ਵਾਰੀ ਬਾਬਾ ਨੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ ਨੇ ਇਕ ਰਿਸ਼ੀ ਦੀ ਸਾਖ਼ੀ ਸੁਣਾਈ। ਸੌ ਸਾਲ ਦੀ ਤਪੱਸਿਆ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜਦੋਂ ਭਗਵਾਨ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋ ਗਏ ਤੇ ਰਿਸ਼ੀ ਨੂੰ ਪੁੱਛਿਆ ਕਿ ਤੂੰ ਬੜੀ ਲੰਮੀ ਤੇ ਕਠਿਨ ਤਪੱਸਿਆ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਮੰਗ ਕੀ ਮੰਗਦਾ ਹੈਂ ? ਤਾਂ ਉਸਨੇ ਹੱਥ ਜੋੜ ਕੇ ਬੇਨਤੀ ਕੀਤੀ, “ਹੇ ਗਰੀਬ ਨਿਵਾਜ, ਮੈਂ ਸੌ ਸਾਲ ਦਾ ਤੁਹਾਡੀ ਭਗਤੀ ਵਿੱਚ ਬੈਠਾਂ ਹਾਂ, ਜੋ ਫਲ ਮੁਨਾਸਿਬ ਸਮਝਦੇ ਹੋ, ਦੇ ਦੇਵੋ।” ਅੱਗੋਂ ਭਗਵਾਨ ਨੇ ਫੁਰਮਾਇਆ ਕਿ ਤੂੰ ਆਪਣੀ ਭਗਤੀ ਦਾ ਫਲ ਮੰਗਦਾ ਹੈਂ ਪਰ ਤੇਰੇ ਉੱਤੇ ਇਕ ਬਹੁਤ ਵੱਡਾ ਕਰਜ਼ਾ ਚੜ੍ਹਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਹ ਸੁਣ ਕੇ ਰਿਸ਼ੀ ਬਹੁਤ ਹੈਰਾਨ ਹੋਇਆ। ਇਹ ਜਿਹੜੀ ਸਿਲਾ (ਪੱਥਰ) ਤੇ ਤੂੰ ਬੈਠ ਕੇ ਸੌ ਸਾਲ ਤਪੱਸਿਆ ਕੀਤੀ ਹੈ ਇਸਦਾ ਕਰਜ਼ਾ ਤੇਰੇ ਸਿਰ ਚੜ੍ਹਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਹੁਣ ਇਸ ਨੂੰ ਸਿਰ ਉਪਰ ਚੁੱਕ ਕੇ ਸੌ ਸਾਲ ਤਪੱਸਿਆ ਕਰ। ਇਸਦਾ ਕਰਜ਼ਾ ਪੂਰਾ ਕਰਕੇ ਆਪਣਾ ਹਿਸਾਬ ਬਰਾਬਰ ਕਰ। ਰਿਸ਼ੀ ਬਹੁਤ ਘਬਰਾਇਆ। ਫਿਰ ਭਗਵਾਨ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਦੱਸ ਫੱਲ ਮੰਗਦਾ ਹੈਂ ਜਾਂ ਬਖਸ਼ਿਸ਼। ਰਿਸ਼ੀ ਚਰਨਾਂ ਤੇ ਡਿੱਗ ਪਿਆ ਤੇ ਇਕ ਦਮ ਬੇਨਤੀ ਕੀਤੀ,

ਬਾਬਾ ਨਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਜੀ ਇਕ ਹੀ ਬੇਨਤੀ ਕਰਨ ਵਾਸਤੇ ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਕਰਦੇ ਸਨ :