ਗ੍ਰਹਿਸਥ ਮਾਰਗ
ਬਾਬਾ ਨੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ ਭਾਵੇਂ ਆਪ ਸਾਰੀ ਉਮਰ ਜਤੀ ਸਤੀ ਰਹੇ ਪ੍ਰੰਤੂ ਦੂਸਰਿਆਂ ਨੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਗ੍ਰਹਿਸਥ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣ ਦਾ ਉਪਦੇਸ਼ ਦਿੱਤਾ। ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਸਾਰੇ ਮਹਾਨ ਤਿਆਗੀਆਂ ਵਿੱਚ ਭਾਵੇਂ ਉਹ ਸ਼ਹਿਨਸ਼ਾਹ ਰਹੇ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਹਮੇਸ਼ਾ ਦੂਸਰਿਆਂ ਨੂੰ ਸੱਚਾਈ, ਪਵਿੱਤਰਤਾ ਅਤੇ ਇਮਾਨਦਾਰੀ ਦੇ ਉਚ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਦਾ ਅਨੁਕਰਣ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਆਪਣੇ ਕੰਮਾਂ ਕਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਰੋਜ਼ੀ-ਰੋਟੀ ਕਮਾਉਣ ਦਾ ਉਪਦੇਸ਼ ਦਿੱਤਾ। ਬਾਬਾ ਨੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ ਨੇ ਇਕ ਵਾਰ ਇਕ ਸਾਖੀ ਸੁਣਾਈ:
ਦਸਮੇਸ਼ ਪਿਤਾ ਜੀ ਦਾ ਦਰਬਾਰ ਸਜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਕੁਝ ਬਾਣ ਪ੍ਰਸਤਾਂ ਦੀ ਟੋਲੀ ਉੱਥੇ ਪਹੁੰਚੀ, ਬੜੇ ਸਤਿਕਾਰ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਬਿਠਾਇਆ ਗਿਆ। ਦੀਵਾਨ ਦੇ ਬਾਅਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਲਗੀਧਰ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਨੂੰ ਇਕ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਕੀਤਾ।
ਸੱਚੇ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਕਿ ਰਾਤ ਇੱਥੇ ਆਰਾਮ ਕਰੋ ਅਤੇ ਬਾਕੀ ਗੱਲ ਕਲ੍ਹ ਕਰਾਂਗੇ।
ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਵੇਲੇ ਹੀ ਆਸਾ ਦੀ ਵਾਰ ਦਾ ਕੀਰਤਨ ਆਰੰਭ ਹੋ ਗਿਆ। ਪੂਰੇ ਸਿੱਖ ਮਾਈ ਭਾਈ ਸੰਗਤ ਇਲਾਹੀ ਕੀਰਤਨ ਵਿੱਚ ਜੁੜੀ ਬੈਠੀ ਹੈ। ਕਈ ਘੰਟਿਆਂ ਦੇ ਬਾਅਦ ਭੋਗ ਪਿਆ। ਚਾਰੇ ਪਾਸਿਉਂ ਸੰਗਤਾਂ ਆਪਣੇ ਘਰਾਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰਸ਼ਾਦੇ ਸਿਰਾਂ ਤੇ ਚੁੱਕੀਂ ਲਿਆ ਰਹੀਆਂ ਸਨ। ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਬਾਣ ਪ੍ਰਸਤਾਂ ਨੂੰ ਪੁੱਛਦੇ ਹਨ, “ਕੀ ਡਿੱਠਾ ?” ਅੱਗੋਂ ਉੱਤਰ ਮਿਲਿਆ, ਗਰੀਬ ਨਿਵਾਜ ਰੱਬੀ ਮਨੋਹਰ ਕੀਰਤਨ ਹੋ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਸੰਗਤ ਸਾਰੀ ਕੀਰਤਨ ਵਿੱਚ ਜੁੜੀ ਬੈਠੀ ਸੀ। ਅੱਗੋਂ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਨੇ ਫੁਰਮਾਇਆ ਕਿ ਇਹ ਤਾਂ ਸਾਰੇ ਹੀ ਆਪਣਾ ਮਨ ਗੁਰੂ ਨੂੰ ਅਰਪਣ ਕਰੀ ਬੈਠੇ ਹਨ। ਫਿਰ ਫੁਰਮਾਇਆ ਕਿ ਉਹ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਦੇਖ ਰਹੇ ਹੋ ਜੋ ਕਿ ਸੰਗਤਾਂ ਵਾਸਤੇ ਆਪਣੇ ਘਰਾਂ ^ਚਂੋ ਪ੍ਰਸ਼ਾਦੇ ਲਿਆ ਰਹੇ ਹਨ, ਇਹ ਆਪਣਾ ਧਨ ਵੀ ਗੁਰੂ ਨੂੰ ਅਰਪਣ ਕਰੀ ਬੈਠੇ ਹਨ।
ਉਨ੍ਹਾਂ ਚਿੱਪੀਆਂ ਦੀ ਲਾਖ ਪਿੰਘਲਾਈ ਗਈ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਦੀਨਾਰ (ਅਸ਼ਰਫੀਆਂ) ਨਿਕਲੀਆਂ। ਸੱਚੇ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਦੇਖਿਆ ਤੇ ਪੁੱਛਿਆ, “ਇਹ ਕਿਸ ਲਈ ਹਨ ?” ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਗੁਰੂ ਬੋਲਿਆ, ਗਰੀਬ ਨਿਵਾਜ, ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਭੈੜਾ ਵਕਤ ਆ ਜਾਏ ਤਾਂ ਉਸ ਵਕਤ ਵਾਸਤੇ ਰੱਖੀਆਂ ਹਨ। ਅੰਤਰਜਾਮੀ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਕਹਿਣ ਲੱਗੇ ਕਿ ਤੁਹਾਡੇ ਭਗਵੇਂ ਚੋਲੇ ਇੰਨੇ ਭਾਰੇ ਕਿਉਂ ਲਗਦੇ ਹਨ ? ਤਾਂ ਉਹ ਫਿਰ ਘਬਰਾਏ ਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਦੇਖਿਆ ਤਾਂ ਚੋਲਿਆਂ ਦੀਆਂ ਤਹਿਆਂ ਵਿੱਚ ਪੈਸੇ ਸੀਤੇ ਹੋਏ ਸਨ।
ਮੁਕਤੀ ਦੇ ਦਾਤੇ, ਬ੍ਰਹਮਗਿਆਨ ਦੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼, ਅਗਿਆਨ ਦੇ ਹਰਤਾ, ਦਸਵੇਂ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਜੀ ਨੇ ਫਿਰ ਆਪਣੇ ਮੁਬਾਰਿਕ ਮੁਖਾਰਬਿੰਦ ਤੋਂ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਦੀ (ਗਿਆਨ ਦੀ) ਵਰਖਾ ਕੀਤੀ :
ਗੁਰੂ ਨੂੰ ਮੁਖਾਤਿਬ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਿਰ ਫੁਰਮਾਇਆ ਕਿ,
ਇਹ ਗ੍ਰਹਿਸਥੀ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਸਨਿਆਸੀ ਹਨ।
ਬਾਬਾ ਨਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਬਾਬਾ ਨੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ ਜੀ ਦੀ ਇਹ ਸਾਖੀ ਸੁਣਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਅੱਗੇ ਫੁਰਮਾਇਆ ਕਿ,
ਭਾਈ ਰਤਨ ਸਿੰਘ ਹੋਰਾਂ ਨੇ ਇਕ ਦਿਨ ਦਸਿਆ ਕਿ ਬਾਬਿਆਂ ਦੀ ਸੇਵਾ ਕਰਦੇ ਕਰਦੇ ਮੇਰੇ ਅਤੇ ਨੱਥਾ ਸਿੰਘ ਦੇ ਦਿਲ ਵਿੱਚ ਖ਼ਿਆਲ ਆਇਆ ਕਿ ਬਾਬਿਆਂ ਦੀ ਸੇਵਾ ਹੀ ਕਰੀਏ, ਵਿਆਹ ਕਰਾ ਕੇ ਜੰਜਾਲ ਵਿੱਚ ਕਿਉਂ ਪੈਣਾ ਹੈ। ਅੰਤਰਜਾਮੀ ਬਾਬਾ ਜੀ ਦੇ ਪਾਸ ਅਸੀਂ ਦੋਨੋਂ ਹੀ ਖੜ੍ਹੇ ਸੀ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਫੁਰਮਾਇਆ :